ابن‌مغازلی ابوعبدالله محمد بن علی جلاییابوعبدالله محمد بن علی بن محمد بن جلاّیی، محدث و فقیه مالکی، یکی از شخصیت‌های ابن‌مغازلی می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌مَغازِلی، عنوان دو تن از محدثان و فقیهان مالکی واسط که در سده‌های ۵ -۶ق/۱۱-۱۲م می‌زیسته‌اند. ۱ - معرفی اجمالیابوعبدالله محمد بن علی بن محمد بن جلاّیی (ربیع‌الاول ۴۵۷- رمضان ۵۴۲/ فوریه ۱۰۶۵- فوریه ۱۱۴۸)، محدث و فقیه مالکی است. ۲ - اساتیداو در واسط و بغداد از استادانی چو حسن بن احمد غندجانی، محمد بن محمد بن مخلد ازدی، اسماعیل بن محمد بن احمد کماری و ابوعبدالله محمد بن فتوح حمیدی حدیث فراگرفت و از برخی مشایخ نیز اجازه روایت دریافت داشت. [۱]
محمد بن مغازلی، جزء، عکس نسخه خطی ظاهریه موجود در کتابخانه مرکز.
[۴]
محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۱۷۲، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۳ - ترویج حدیث واسطیانوی مدتی در واسط به نیابت از ابوالعباس ماندائی قضا و حکومت آنجا را برعهده داشت، اما جنبه خاص شخصیت او را باید در ترویج حدیث واسطیان جست‌وجو کرد. وی بخش عمده زندگانی خود را در واسط و چند سالی را پس از ۵۲۰ق در بغداد، [۶]
محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۱۷۲، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
به گفتن حدیث پرداخت و آثاری از پیشینیان چون مناقب پدرش و مسند الخلفاء الراشدین احمد بن سنان واسطی را روایت نمود. [۹]
محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۱۷۲، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۴ - شاگرداندر میان شاگردان و روایت‌کنندگان از وی نام کسانی چون ابوالقاسم ابن عساکر، ابوسعد سمعانی، ابوبکر عبدالله بن منصور باقلانی، قاضی نعمةالله بن عطار، و ابوعلی حسن بن مکی مرندی دیده می‌شود. [۱۰]
ابن‌عساکر، تاریخ مدینه و دمشق، برگ ۲۱۶ الف.
[۱۲]
محمد بن مغازلی، جزء، عکس نسخه خطی ظاهریه موجود در کتابخانه مرکز.
[۱۴]
علی بن مغازلی، مناقب علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، ج۱، ص۲۸۷، به کوشش محمد باقر بهبودی، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
[۱۵]
یحیی بن بطریق، خصائص الوحی المبین، ج۱، ص۲۳، به کوشش محمد باقر محمودی، تهران، ۱۴۰۶ق.
[۱۶]
محمد بن نقطه، الاستدراک، ج۱، ص۲۳۱، نسخه خطی کتابخانه ظاهریه، شم ۴۲۳ حدیث.
[۱۷]
محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۱۷۲-۱۷۳، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۵ - بررسی رجالیاز نظر رجالی احمد بن اغلاقی از معاصران او در سماع وی تردید نموده، ولی سمعانی به رغم گفته وی، سماع او را صحیح دانسته است. [۱۸]
محمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲۰، ص۱۷۲، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
[۱۹]
محمد ابن نقطه، الاستدراک، ج۱، ص۲۳۱، نسخه خطی کتابخانه ظاهریه، شم ۴۲۳ حدیث.
۶ - آثارتنها اثر بازمانده از وی جز در حدیث است که نسخه خطی آن در کتابخانه ظاهریه در مجموعه شم ۳۷۶۴ مدرسه عمریه موجود است. [۲۰]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، به کوشش یاسین محمد سواس، ج۱، ص۱۴۱، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
صورت سماع‌های موجود در آغاز و پایان این جزء [۲۱]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، به کوشش یاسین محمد سواس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
[۲۲]
فهرس مجامیع المدرسة العمریه، به کوشش یاسین محمد سواس، کویت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.
میزان رواج و تداول آن را نشان می‌دهد.۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌مغازلی»، ج۴، ص۱۷۸۸. |